De laatste overgebleven poort van de stad, de ‘Binnenpoort’, is in juli 2022 weer opgeleverd na een renovatie. Eind februari 2022 waren de werkzaamheden begonnen. De einddatum daarvan was in mei gedacht, maar met wat vertraging is uiteindelijk einde juli de bouwplaats weer schoon opgeleverd. Na het terugplaatsen van de windvaan en de delen van de klok beschikt de stad weer over een fraai monument.
Alle delen van de toren -zoals het metselwerk en de leibedekking- zijn geïnspecteerd en daar waar nodig zijn herstelwerkzaamheden en is het nodige schilderwerk uitgevoerd. Renovatie was hard nodig, want sinds de jaren ‘40 hadden er geen grote onderhoudswerkzaamheden aan de toren plaatsgevonden.
Verdedigingswerk
De toren dateert in eerste opzet uit de 14e eeuw. Na de ommuring van de binnenstad, die in 1318 werd gesticht, had de poort na de toevoeging van de Nieuwstad eigenlijk niet meer de functie van een verdedigingswerk. Immers de grens van de stad was door de uitbreiding verlegd en nu was de Zandpoort ter verdediging gebouwd. Maar de Binnenpoort werd in de eeuwen die daarop volgden regelmatig verfraaid, verhoogd en zelf van een fraaie spits voorzien.
Sloopplannen
Toen men eind 19e eeuw steeds meer problemen kreeg met de breedte van de doorgang – het verkeer reed zich regelmatig klem – werd als oplossing gekozen voor het afhakken van 75 cm aan de binnenkant van de vier voetstukken. Maar daardoor ontstonden scheuren en toen in 1938 ook nog een naburige schuur werd afgebroken werden de scheuren groter en raakte de toren sterk in verval. Men sprak over De Binnenpoort als een “stoel met drie poten”, om de instabiliteit aan te geven.
Restauratie van het geheel naar de oude staat zou een te grote kostenpost worden voor de gemeente. De gehavende poort was inmiddels een niet al te fraai visitekaartje voor de stad, dus er kwamen in 1939 zelfs binnen het gemeentebestuur sloopplannen op tafel. Immers, er zouden dan ook meer mogelijkheden zijn voor een doorstroming van het oprukkende gemotoriseerde verkeer naar de Markt. De meningen waren daarover, ook binnen de gemeenteraad, ernstig verdeeld en het gaf veel beroering in de stad.
Restauratie 1940
Na veel pressie uit diverse geledingen is toen toch besloten om de toren grondig te herstellen.
De voetstukken werden weer in oorspronkelijke staat gebracht en de scheuren gerepareerd.
De werkzaamheden startten in het voorjaar van 1940. Als bonus werd tijdens deze restauratie in de noordgevel een nis gevonden, waarin een beeld is geplaatst van de Heilige Barbara, van de hand van beeldhouwer Mari Andriessen.
Gemotoriseerd verkeer
Voor het probleem van het doorgaande verkeer onder de poort zijn in de latere jaren oplossingen bedacht in de vorm van omleidingen. Vanaf de zestiger jaren was het niet meer noodzakelijk voor het gemotoriseerde verkeer om onder de poort door te rijden. En daarmee was het slopen van dit fraaie stukje Culemborg definitief van de baan.
Ineke Molenaar 2022
