In het kader van de herinrichting van de straten in de binnenstad van Culemborg werd het Vierheemskinderstraatje in het najaar 2022 eindelijk aangepakt.
Door in het vernieuwde plaveisel een kunstzinnig goudkleurig lint van messing aan te brengen werd het rommelige, armoedige, straatje omgetoverd tot een betekenisvolle weg.
In de Middeleeuwen was dit een druk weggetje met veel bedrijvigheid. Veel van de bewoners hadden hier ter plekke hun nering. Tevens was er van 1650 tot ongeveer 1700 een herberg gevestigd die de naam droeg: “De Vierheemskinderen”; het is nu duidelijk waaraan de straat haar naam te danken heeft.
Door de eeuwen heen is het altijd een bindend element geweest tussen de Markt en de Herenstraat (in die tijd nog Achterstraat geheten), met name de verbinding vormend tussen de Markt en het huis van Joncker Everwijn. Deze figuur was de oudoom van Vrouwe Elisabeth en woonde van 1454 tot 1503 in het grote pand in de Herenstraat dat later het theater/ de bioscoop Luxor zou worden en nu een appartementencomplex is op nummer 31. Het verbindingsstraatje werd om die reden toen “Joncker Everwijnstraatje” genoemd.
In onze tijd nu vormt het ook een verbinding: tussen de Markt, de bibliotheek en het Weeshuismuseum. De vorige conservatrice van het museum, Nicole Spaans, was de inspiratiebron om de verbinding op te knappen en een meer kunstzinnig aanzien te geven waarbij het accent gelegd zou worden op de wezen; de weeskinderen liepen immers vaak door het straatje naar de kerk en de scholen. Na een langdurig proces van het benaderen van diverse kunstenaars en het beoordelen van de door hen ingediende plannen is er het voorstel van Bouke Groen uit naar voren gekomen. Hij noemde zijn project “Goudklank”.
Wezen zijn kinderen die uit gebroken gezinnen komen; meestal beide ouders overleden of alleen de moeder waarbij vader opvoeding en werk niet kon combineren. In Japan werd al in de Middeleeuwen kostbaar porselein, dat ook wel eens viel en stuk ging, gerepareerd met lassen van goud (’n beetje als glas in lood). Het porseleinen object werd er alleen maar nog waardevoller van!
Dit procedé heeft de naam “kintsugi”. De relatie met het weeshuis en zijn kinderen uit “gebroken” gezinnen en de keuze van het weeshuisbestuur, de gemeente en de bewoners voor dit kunstproject van Bouke Groen is nu duidelijk.
Het gebroken, hoekige, goudkleurige lint van messing toont samen met kindergezang de route naar het Weeshuismuseum. Het kunstwerk heeft namelijk ook een geluidscomponent met klanken van Culemborgse kinderen: muziekstukken zijn door 4 componisten voor deze gelegenheid speciaal gecomponeerd.
Nog twee andere elementen zijn aangebracht: langs de masten voor de straatverlichting en de geluidsinstallaties moet groen omhoog gaan groeien als bijdrage aan de vergroening van de binnenstad. En een tweede element is de keuze voor een bovengrondse afwatering, verwijzend naar de ooit bestaande waterafvoer van de Markt (zandrug) naar de lager gelegen (“Achterstraat”) Herenstraat.
Onder belangstelling van een groep bewoners uit Culemborg, de subsidiërende Provincie Gelderland, leden van het Weeshuisbestuur en andere genodigden werd op 11 maart het opnieuw ingerichte Vierheemskinderstraatje officieel geopend door burgemeester Gerdo van Grootheest, Rhana Dahri (de huidige kinderburgemeester) en wethouder Monica Wichgers. Een symbolische verbinding werd gelegd door enkele als wees geklede kinderen een goudkleurig lint te laten aanbrengen van de Markt naar het Weeshuismuseum.
Op de aan de masten aangebrachte informatieborden staat het volgende:
Welkom in het Vierheemskinderstraatje.
Volg de gouden lijn die de huizen met elkaar verbindt.
’s Avonds licht de lijn op, een leidraad door de nacht.
Sta stil op een gouden tegel en luister.
Zijn het de weeskinderen die je hoort? Of juist de stemmen van de toekomst?
Volg de gouden lijn en loop door de tijd.
-Bouke Groen, maart 2023
Alies Derwig
