Na de dood van Alida van der Dussen in 1746 werd zij in de Grote of Barbarakerk begraven, onder een fraaie tombe. Zo is Culemborg dus een stad waar een asielzoekster een ereplaats heeft gekregen.
Culemborg wordt vaak een ‘Vrijstad’ genoemd. Wat betekent dat eigenlijk? Mensen willen er soms mee zeggen dat er in Culemborg meer mag en dat er minder regels zijn dan in andere plaatsen. En ja, natuurlijk is het zo dat in Culemborg eigen initiatief, creativiteit en ondernemerschap hoog in het vaandel staan. Maar dat verhaal met die vrijstad… Dat zit toch nét even anders.
Net als Vianen, Buren, Leerdam en IJsselstein was Culemborg in de 16e, 17e en 18e eeuw een vrijstad, een plaats waar mensen asiel konden aanvragen. Meestal ging het om mensen die schulden hadden, financieel in de problemen waren gekomen en daarom in hun woonplaats in de gevangenis dreigden te komen. In een aantal gevallen betrof het mensen die beschuldigd werden van moord en wilden bewijzen dat ze onschuldig waren of dat het noodweer of een ongeluk betrof.
Een schuldenaar of een van moord verdachte moest een verzoek om asiel indienen bij het stadsbestuur. Dat beoordeelde het verzoek en adviseerde de graaf, die besloot of er asiel verleend werd. De duur daarvan varieerde van enkele dagen tot drie jaar. Gedurende die periode kon de beschuldigde vrij in de stad verblijven. Om zo’n verzoek in te kunnen dienen moest er natuurlijk wel betaald worden! Het ging dan om bedragen tussen 13 en 800 gulden, wat voor die tijd forse bedragen waren.
Zit er dan helemaal niets in het idee dat een Vrijstad een plek is waar voor iedereen meer vrijheid is? Misschien toch wel. Want met het predicaat van Vrijstad onderstreepte Culemborg in het verleden haar zelfstandige status. Iets van die eigenzinnigheid is in het Culemborg van vandaag blijven bestaan. Een aantal ondernemingen ontleent er een positief imago aan. Met de kennis van de geschiedenis zou je kunnen zeggen dat het bij het beeld van een vrijstad vooral gaat om het elkaar helpen. En Culemborg dus een Vrijstad is waar we er voor elkaar willen zijn!
Voorplaat van het boek van Marijke Gijswijt-Hofstra over de vrijsteden.
De Gelderse gulden.
De Gelderse gulden met aan de keerzijde de zogenaamde Nederlandse maagd.
De Vrijstad Pas van de Culemborgse ondernemers.
Logo van de Vrijstad Drukker.
Bierfles van Brouwerij Vrijstad.
Diverse in Culemborg geslagen munten.
