Vriendenschaar

Sportlegende Pim Mulier introduceerde in 1879 vanuit Engeland het voetbal in Nederland. Het duurde een kwart eeuw voordat het ‘leren monster’ Culemborg bereikte. Waardoor? Het beoefenen van sport was in die tijd iets van de gegoede burgerij. De arbeidende klasse had wel wat anders aan haar hoofd. Pas in 1905 is Culemborg rijp voor de voetbalsport. Na een propagandawedstrijd tussen elftallen uit Utrecht en Geldermalsen ontstaat in maart 1905 de voetbalclub Tonido: ‘Tot Ons Nut Is Deze Opgericht’. Zoals gebruikelijk voor die tijd bestaat het elftal uit zonen van fabrikanten en andere notabelen.

Tonido – Victoria – Vriendenschaar

Tonido vindt een veld aan de overkant van de Lek, gelegen naast de spoorbrug.  Men huurt dit van de eigenaar, de heer Mason. Het primitieve speelveld is vaak slecht bespeelbaar, ook door overstromingen van de Lek.  Toch is niet het speelveld, maar een roodvonkepidemie die in het najaar van 1907 in Culemborg uitbreekt.  Het is er de oorzaak van dat Tonido ter ziele gaat. Het wordt Tonido door de Brabantsche Voetbalbond verboden vanwege de roodvonk aan de competitie te gaan deelnemen. Weinig motiverend en Tonido sneuvelt begin 1908.

Een groep andere jongens ziet in het verlaten veld een buitenkansje. Het veld kan weer worden gehuurd.  Een van de notabelen uit Culemborg, de heer Beltjes, schenkt doelpalen. Op 1 mei 1908 wordt in Café Stek (het latere café Buitenlust aan de Oostersingel) door de jongens de voetbalclub Victoria opgericht. Teunis van Vugt is de eerste voorzitter. Vanaf 1909 wordt competitievoetbal gespeeld.

Op Koninginnedag, 31 augustus 1912, wordt in Culemborg het Gemeentelijk Sportpark aan de Westersingel feestelijk geopend door burgemeester Baron van Hövell tot Westerflier. Victoria is een van de bespelers, maar moet de accommodatie delen met clubjes als Wilhelmina en TOP (Tot ons Plezier). Ook SDO (Samenspel Doet Overwinnen) wordt er gehuisvest. Er liggen drie velden die niet de officiële afmetingen hebben. Het verhaal gaat dat twee velden elkaar zelfs gedeeltelijk overlapten en een gemeenschappelijke cornervlag hadden. Geharrewar dus.

In 1915 wordt Victoria, na eerst in provinciale bonden te hebben gespeeld, vanwege haar goede prestaties toegelaten tot de Nederlandsche Voetbal Bond (NVB). Er speelt in de NVB al een vereniging met de naam Victoria (uit Hilversum). Daarom verandert het Culemborgse Victoria, reglementair verplicht, haar naam. Men kiest voor Vriendenschaar. Nadat SDO wegens huurschuld van het sportpark is gestuurd, wordt het sportpark heringedeeld met twee velden van officiële afmetingen.

Van de derde naar de tweede klasse

De resultaten van Vriendenschaar in de derde en tevens laagste klasse de NVB zijn vooralsnog matig. Dat verandert in 1924. Vriendenschaar contracteert een Engelse (!) trainer Mr. J.E. Bollington. Die kan voor vijftien gulden in de week en met vergoeding van reis- en verblijfkosten de trainingen verzorgen.  Niet-leden van Vriendenschaar kunnen de trainingen van de Engelse ex-profvoetballer bijwonen tegen betaling van vijf cent. Onder de harde aanpak van Bollington gaan de spelers qua conditie en techniek snel vooruit.

Bollington is niet zomaar een uit Engeland afkomstige migrant. Bollington is zelfs, overigens maar één keer, ook bondscoach van het Nederlands voetbalelftal (Nederland-Zuid Afrika 2-1, 2 november 1924). De trainingsarbeid van Bollington werpt zijn vruchten af. Al in 1925 wordt Vriendenschaar afdelingskampioen. In die tijd moet de kampioen promotie/degradatiewedstrijden spelen. Het lukt Vriendenschaar niet tot de tweede klasse door te dringen.

Vriendenschaar wordt na 1925 nog eens vijf keer overtuigend afdelingskampioen, maar vooralsnog slaagt Vriendenschaar er niet in om via de nacompetitie te promoveren.  Pas in 1935 dringt Vriendenschaar door tot de tweede klasse na een 0-2 zege op HVC in Amersfoort. Vele Culemborgse supporters wonen de wedstrijd bij. De spelers gaan na afloop op de schouders van een uitzinnige menigte.

In het kampioenselftal speelt, sinds 1933, ook de Amsterdammer Rinus Bijl, voor Culemborg een voetbalfenomeen.  Rinus Bijl heeft een relatie met de dochter van voorzitter Teunis van Vugt aangeknoopt en zodoende zal hij vele jaren aan Vriendenschaar verbonden blijven. Tussen 1936 en 1941 speelt Bijl overigens voor Ajax en is hij daar topscorer. Hij keert in 1941 als speler-trainer terug bij Vriendenschaar.

Tijdens de oorlog

We zijn dan beland in de jaren van de Tweede Wereldoorlog. Nederland is op 15 mei 1940 voor de Duitsers gecapituleerd na het bombardement van Rotterdam.  Het dagelijks leven wordt toch snel hervat. Ook de voetbalcompetitie wordt, bijna onbegrijpelijk, direct herstart.

Het bijwonen van een voetbalwedstrijd betekent in die tijd de ontsnapping uit de sores van het dagelijks leven. Zelfs bij betrekkelijk onbetekenende wedstrijden staan duizenden mensen langs de lijn. In ieder geval zijn de tribunes afgeladen in april 1944 bij de twee beslissingswedstrijden tussen Vriendenschaar en DOS om promotie naar de eerste klasse, de hoogste voetbalafdeling. In het Utrechtse stadion Galgenwaard wordt het 1-1.  Bart van den Ham, een crack in het elftal van Vriendenschaar, benut een penalty. Een geluidsfragment van dit doelpunt uit de radiowagen van de omroep is te vinden op de website van Vriendenschaar: www.cvv-vriendenschaar.nl.

Bij de return in Culemborg is het veld aan de Westersingel omzoomd met boerenwagens om zo met een geïmproviseerde tribune plaats te bieden aan zeker tienduizend bezoekers. Vriendenschaar verliest met 2-1. Bart van den Ham schiet een penalty hoog over het doel. Vriendenschaar blijft in de tweede klasse en zal daarna nooit hoger meer reiken.

Veranderingen

Na de Tweede Wereldoorlog verandert het aanzien van de vereniging door de opkomst van het jeugdvoetbal. Tot dan was het officiële voetbal eigenlijk alleen voor volwassenen. Oudere jeugd maakte deel uit van seniorenteams. Vanaf 1946 kan de jeugd gaan deelnemen aan competitievoetbal.  De KNVB verlaagt successievelijk de leeftijdsgrens. Tegenwoordig spelen zelfs vijf- en zesjarigen hun partijtje bij Vriendenschaar.

De KNVB hield het lang tegen, maar begin van de jaren zeventig kunnen ook vrouwen en meisjes competitie gaan voetballen. In deze jaren heeft Vriendenschaar een zeer succesvol dameselftal, dat in 1982 deelneemt aan de landskampioenschappen. Momenteel is meisjes- en damesvoetbal bij Vriendenschaar heel normaal.

In 1954 wordt in Nederland het betaalde voetbal ingevoerd. Vriendenschaar besluit amateurvereniging te blijven. Het eerste elftal, het vlaggenschip van de club, kent sindsdien veel ups en downs. In 1961 degradeert het elftal naar de derde klasse.  Door twee achtereenvolgende degradaties speelt het elftal in 1975 zelfs in de afdeling Utrecht.

De accommodatie op de Westersingel is inmiddels sterk verouderd. Er zijn onder de overdekte tribune uit de jaren dertig slechts twee kleedkamers beschikbaar voor alle elftallen. In 1976 kan Vriendenschaar gelukkig verhuizen naar het nieuwe Sportpark Terweijde. Er wordt een nieuw clubhuis gebouwd.

Bloeiperiode

De vereniging gaat een nieuwe bloeiperiode tegemoet. Onder leiding van Culemborger Jan de Bouter, ooit trainer betaald voetbal, verovert Vriendenschaar een deel van het verloren gegane terrein. Onder trainer Frits van de Berk komt Vriendenschaar in 1988 terug in de tweede klasse.

In de jaren negentig heeft Vriendenschaar een zeer sterk eerste elftal. Diverse malen wordt via een nacompetitie, zonder succes evenwel, geprobeerd te promoveren naar de eerste klasse. De jaren daarna kan het elftal geen potten breken. Er volgen degradaties richting vierde klasse. In 2008, bij het honderdjarig bestaan, viert Vriendenschaar weer een kampioenschap en promotie naar de derde klasse.

In de periode 2005-2011 vindt, met dank aan de Gemeente Culemborg, een grondige renovatie van de accommodatie plaats.  Om ruim vijftig teams te kunnen laten trainen en spelen worden drie kunstgrasvelden aangelegd. Het inmiddels dertig jaar oude clubhuis wordt van binnen ‘gestript’, volledig vernieuwd en tot veertien kleedkamers uitgebreid. Ook bouwt Vriendenschaar een nieuwe overdekte tribune op de plaats waar de oude, uit 1978, door verzakking niet meer te herstellen valt.

Het is tegenwoordig, dag in dag uit, op sportpark Terweijde een drukte van belang met al die trainingen en wedstrijden. Jeugd, senioren, veteranen, mannen, jongens, vrouwen en meisjes en zelfs G-voetballers. Allemaal houden ze van het spelletje. Een leger van vrijwilligers is dagelijks in touw om al die activiteiten in goede banen te leiden.

Van de zondag naar de zaterdag

De maatschappij is steeds aan veranderingen onderhevig. Ook de wijze waarop jongeren hun weekeinde doorbrengen is een van die veranderingen. Voetballen op zondag is niet vanzelfsprekend meer. Liever wedstrijden spelen op zaterdagmiddag en dan recreëren op de zaterdagavond. In 2018 besluit Vriendenschaar, op dat moment met het eerste elftal op zondag spelend in de tweede klasse, integraal over te stappen naar het zaterdagvoetbal. Het betekent wel dat het eerste elftal volgens de toen geldende reglementen van de KNVB, vanaf dat moment moet gaan spelen in de vierde klasse zaterdag. Gelukkig wordt het eerste elftal na één seizoen in de vierde klasse in 2019 kampioen. Het promoveert naar de derde klasse en speelt daarin (anno 2023) nog.

Hans Jobse 2023