Het stadhuis op de Markt werd in 1534 in Midden-Nederlandse bouwstijl gebouwd door Anthonis van Lailang, graaf van Hoogstraten en zijn echtgenote Elisabeth van Culemborg. Het stadhuis werd ontworpen door Rombout Keldermans, de persoonlijke architect van keizer Karel V.
Structuur
Op de begane grond kwam de centrale hal en het vleeshuis, op de eerste verdieping de burgerzaal met op een verhoging de vierschaar en de raadkamer (later burgemeesterskamer). Boven de toegangsdeuren staan de initialen van de opdrachtgevers, het jaartal 1534 en de lijfspreuk van Antonis: ‘Ignis omnia consummabit’. Oftewel, ‘het vuur zal alles voltooien’, wat betekent: ‘enthousiasme maakt alles mogelijk’.
Vanaf de hardstenen trap met de vier leeuwtjes werden de besluiten van het stadsbestuur omgeroepen, meestal op marktdagen. De mededelingen werden aangekondigd door het luiden van een klokje. Het klokje bevindt zich sinds 1540 in het daktorentje en hangt er nog altijd. De schepenen spraken recht in de burgerzaal van het stadhuis.
De onderste vensters hebben wel luiken maar geen ramen, zodat de burgers mee konden luisteren . Dood-en lijfstraffen werden in het openbaar voor het stadhuis voltrokken op de blauwe steen die er nog steeds ligt. Veroordeelde konden ook als straf ‘aan de kaak worden gesteld’.
Deze kaak is nog steeds te zien aan de rechterkant van de gevel. Het stadhuis was door de eeuwen heen niet alleen het gebouw waar het stadsbestuur zetelde maar fungeerde ook als gerechtshof, vleeshuis, wijnkelder en zetel van het polderbestuur.
Verbouwingen
In de loop der tijd is het stadhuis verschillende keren verbouwd en uitgebreid. Zo werden er bijvoorbeeld in 1730 nieuwe trappen aangebracht bij het bordes aan de voorgevel. De ingrijpendste verandering had plaats in de jaren veertig van de vorige eeuw toen het gebouw aan de Oude Vismarkt werd uitgebreid met een nieuwe vleugel in Neo-Hollands Classicistische stijl. Hiervoor moesten er twee middeleeuwse huizen worden gesloopt.
Het gemeentebestuur zit niet meer in het stadhuis, maar in een nieuwbouwpand even verderop. In het zogenaamde stadskantoor. Het stadhuis is pas geleden grondig verbouwd en aangepast. De vergaderingen van de gemeenteraad worden er weer gehouden en het is beschikbaar voor huwelijken, vergaderingen en andere bijeenkomsten.
Het stadhuis (huis van de stad) heeft een nieuwe toegankelijke entree gekregen zodat iedereen met gemak naar binnen kan. Er is een lift en het toilet is rolstoelvriendelijk. Het stadhuis voldoet aan de eisen van deze tijd en is geschikt voor veel verschillende gebruikers. “De bedoeling is dat het stadhuis een gebouw is waarin iedereen zich welkom voelt. Een stad(t)huis.”
