In hetzelfde jaar, op 20 april 1919, werd de Rooms-katholieke vereniging Fortitudo opgericht. Dit leidde bij Vriendenschaar tot ongenoegen, omdat een aantal katholieke spelers van het ‘neutrale’ Vriendenschaar overgehaald werd om bij Fortitudo te gaan spelen. Aanvankelijk begon ook Fortitudo te spelen op een weiland ‘aan de overkant van de Lek’. In 1920 kreeg Fortitudo de beschikking over een veld aan de Lange Dreef, dat in de loop van de jaren zou uitgroeien tot sportpark ‘Sprokkelenburg’.
In het seizoen 1924-25 drong het in 1912 opgerichte SDO vanuit de Brabantsche Voetbalbond door tot de derde klasse van de Nederlandsche Voetbalbond (NVB). SDO moest van de NVB ook haar naam veranderen. Onder de naam Culemborg werd de club voor de competitie in de afdeling van Vriendenschaar ingedeeld. Culemborg en Vriendenschaar waren enige voetbalseizoenen grote rivalen van elkaar, te meer daar de spelers Culemborg uit het middenstandsmilieu afkomstig waren en Vriendenschaar de volksclub was. Tussen Vriendenschaar en Culemborg werden tot aan 1934 diverse stadsderby’s in de competitie uitgevochten. In 1934 degradeerde Culemborg echter naar de vierde klasse. Na degradatie ging het minder met Culemborg. In 1939 hield de club op te bestaan. Veel spelers en ook bestuursleden hadden zich inmiddels bij Vriendenschaar aangesloten.
Vanaf 1943 speelt GWL als gevolg van de oorlogshandelingen twee seizoenen lang niet. In het eerste jaar na de oorlog, 1946, degradeerde GWL uit de KNVB. Er volgden enkele roemloze jaren in de onderafdeling. In 1950 ging de stekker uit GWL. Diverse spelers meldden zich aan bij GVV in Geldermalsen. Vanaf dat moment waren Vriendenschaar en Fortitudo vooreerst de enige twee clubs die het Culemborgse voetbal in de naoorlogse jaren zouden representeren.
In 1967 ontstonden twee nieuwe voetbalclubs in Culemborg. Op 26 februari 1967 werd Culemborg ’67 opgericht als zaterdagvoetbalvereniging. De club voorzag in de behoefte van spelers die uit principiële overwegingen niet op zondag wilden voetballen. Drie maanden later, op 19 mei 1967, werd de Molukse voetbalvereniging Garuda Maluku opgericht. In die tijd werden veel Molukkers in Culemborg gehuisvest, in het bijzonder in de nieuwe wijk Terweijde. Kennelijk was er behoefte aan een eigen Molukse club, hoewel veel Molukkers zich ook aansloten bij de bestaande voetbalclubs, in het bijzonder Vriendenschaar. Ook Garuda verkoos om op zaterdag te gaan voetballen. Beide clubs werden met hun eerste elftal bij de KNVB Afdeling Utrecht ingedeeld. Zowel Culemborg ’67 als Garuda voetbalde aanvankelijk op een terrein gelegen aan de Beesdseweg.
Begin van de jaren zeventig van de vorige eeuw begon de Gemeente met de aanleg van het nieuwe sportpark Terweijde. Vriendenschaar wilde er wel naar toe verhuizen gezien de inmiddels sterk verouderde accommodatie waarop de vereniging sinds 1912 nog steeds speelde. Echter in eerste aanleg waren er te weinig velden beschikbaar en was het aanvankelijk ook niet toegestaan er een eigen clubhuis te bouwen. Dus bleef Vriendenschaar noodgedwongen spelen op het oude complex. Culemborg ’67 kreeg van de Gemeente toestemming om gebruik te maken van het wél beschikbare veld.
Garuda Maluka verdween in 1972 uit beeld na ernstige ongeregeldheden. Het dwong de KNVB Afdeling Utrecht ertoe om Garuda direct uit de competitie te halen en op te heffen.
De uitbreiding van sportpark Terweijde ging inmiddels door en Vriendenschaar wilde nu wél aanspraak maken om er te gaan spelen. Binnen de Gemeente riep dat aanvankelijk de nodige weerstand op en ook Culemborg ’67 voelde er niks voor om het Sportpark Terweijde te verlaten. Op 23 december 1975 nam de Gemeenteraad het besluit dat Vriendenschaar toch het meeste recht had op bespeling van het nieuwe sportpark en daar mocht gaan spelen. Het kleinere Culemborg ’67 zou kunnen verhuizen naar het complex aan de Westersingel dat Vriendenschaar zou gaan verlaten. En zo geschiedde. Met ingang van het seizoen 1976/77 werd Vriendenschaar vaste bespeler van het nieuwe sportpark. Op 1 januari 1977 betrok Vriendenschaar er een eigen, nieuw clubhuis.
Inmiddels was Garuda Maluku weer in ‘genade’ door de KNVB aangenomen. Garuda mocht in 1976 gaan spelen op een bijveld van het nieuwe sportpark Terweijde maar moest dat wel delen met elftallen van Vriendenschaar. Er kwam via de Gemeente een eenvoudig kleedgebouw voor Garuda beschikbaar.
Vanaf dat moment waren er weer vier voetbalclubs in Culemborg actief: Vriendenschaar en Fortitudo spelend op zondag, Culemborg ’67 en Garuda Maluku spelend op zaterdag.
In 1995 kwam opnieuw een einde aan Garuda Maluku. Ditmaal vanwege een grote huurachterstand bij de Gemeente. De stekker werd definitief uit de Molukse club getrokken.
‘De één z’n dood, de ander z’n brood’ is mogelijk van toepassing voor de oprichting van de voetbalvereniging SMVC Fair Play op 16 mei 1998. Het voorvoegsel betekent ‘Sport Multicultureel VoetbalClub Culemborg’. De grondslag van deze nieuwe voetbalclub is toch vooral Marokkaans en met ‘roots’ in de woonwijk Terweijde. Fair Play ging op zondag spelen op het door Garuda Maluku verlaten voetbalveld. Fair Play werd ingedeeld in de zesde en tevens de laagste voetbalklasse van de KNVB (het zogeheten Afdelingsvoetbal bestond niet meer).
Na de eeuwwisseling kwamen er in Culemborg grote veranderingen in de gebruikte sportaccommodaties. In 2004 besloot de Gemeente Culemborg de accommodatie van het sportpark Terweijde aan te passen ten behoeve van de aanleg van een atletiekbaan. Het betekende dat het bijveld in gezamenlijk gebruik van Vriendenschaar en Fair Play moest verdwijnen. Vriendenschaar werd in 2005 gecompenseerd door de aanleg van twee kunstgrasvelden ter vervanging van twee natuurgrasvelden. Kunstgrasvelden kunnen intensiever gebruikt worden.
Fair Play moest echter vanaf 2005 ’s zondags op de accommodatie aan de Westersingel spelen, waar Culemborg ’67 op zaterdag al speelde. Fair Play zou wel de toezegging hebben gekregen dat het ooit zou mogen terugkeren naar sportpark Terweijde, vanwege de verbondenheid met de wijk. Overigens zou het uit 1912 daterende sportpark aan de Westersingel nog maar een tijdelijk bestaan kennen. Al tijdens de Tweede Wereldoorlog(!) was bepaald dat het sportpark eens zou moeten wijken voor woningbouw.
De Gemeente Culemborg had in 2004 besloten dat er een nieuw sportpark aangelegd diende te worden in de groeiwijk Parijsch. De Gemeente stuurde daarbij aan op een fusie tussen Fortitudo, nog steeds spelend op Sprokkelenburg, en Culemborg ’67 spelend aan de Westersingel. In 2007 kwam Sportpark Parijsch gereed. Op 1 juli 2007 kwam de fusie tot stand. De nieuwe club kreeg de naam Focus ’07. Er werd sindsdien zowel op zaterdag als zondag competitie gespeeld op het nieuwe sportpark.
Fair Play was nu de enige club die aan de Westersingel speelde. Maar het verblijf was nog maar van korte duur. Want in 2009 werd eindelijk een begin gemaakt met woningbouw op deze plek. Het betekende dat Fair Play weer diende te verhuizen. Nu naar sportpark Sprokkelenburg dat in 2007 door Fortitudo was verlaten. Ten behoeve van Fair Play werd de accommodatie op Sprokkelenburg opgeknapt. Maar ook het verblijf op Sprokkelenburg was maar tijdelijk, want het sportpark zou plaats moeten maken voor woningbouw in het luxe segment. In 2012 kreeg Fair Play te horen dat het van Sprokkelenburg diende te verdwijnen. Maar waarheen?
Er volgden diverse overleggen tussen de Gemeente Culemborg, de besturen van Fair Play, Vriendenschaar en Focus ’07 alsmede de KNVB over de huisvesting van Fair Play op een van de sportparken. Er kwamen allerlei alternatieven op tafel. In 2012 was de meeste ruimte aanwezig op sportpark Parijsch, maar Fair Play wilde daar niet in haar geheel of gedeeltelijk gaan voetballen, vanwege de genoemde verbondenheid met de wijk Terweijde. Er ontstond een patstelling die ertoe leidde dat Fair Play met ingang van het voetbalseizoen 2013/14 door gebrek aan accommodatie door de KNVB uit de competitie werd genomen.
In het landelijke amateurvoetbal is sprake van nieuwe ontwikkelingen. Er is een steeds sterkere wens van zondagverenigingen om met de seniorenelftallen, met name het eerste elftal, op zaterdag te gaan voetballen. Na de wedstrijden kan het weekeinde vervolgens op eigen wijze worden ‘gevierd’. Focus ’07 trok in 2014 het eerste zondagelftal uit de competitie terug en ging alleen met het eerste elftal zaterdag verder. In 2018 besloot Vriendenschaar in haar geheel op zaterdag te gaan voetballen. Meer en meer gaan zondagverenigingen over naar het zaterdagvoetbal. Het is aantrekkelijker geworden omdat er geen sprake meer is van verplichte degradatie naar het laagste zaterdagniveau, waar het eerste elftal van Vriendenschaar in 2018 wel mee te maken kreeg: degradatie van de tweede klasse zondag naar de vierde klasse zaterdag.
Fair Play zag echter dat de accommodatie waarop Vriendenschaar speelde sinds 2018 niet meer op zondag bespeeld werd. Fair Play wilde daarom weer competitie gaan spelen en wenste op zondag aanspraak te maken op de niet meer door Vriendenschaar bespeelde velden. De Gemeente besloot na ampele overwegingen dat Fair Play vanaf 2020 gebruik mocht gaan maken van een van de bijvelden op het complex waar Vriendenschaar normaliter speelt. Fair Play gebruikt daarbij sindsdien een van de kleedaccommodaties op het sportpark. Vanwege eigendoms- en gebruiksrechten kan door Fair Play kan geen gebruik worden gemaakt van de kleedkamers van Vriendenschaar en van het hoofdveld.
Met ingang van het voetbalseizoen 2023/24 zijn er nog drie voetbalclubs actief in Culemborg:
Focus ’07 in de vierde klasse zaterdag op sportpark Parijsch;
Vriendenschaar in dezelfde vierde klasse zaterdag op sportpark Terweijde;
SMVC Fair Play in de derde klasse zondag op sportpark Terweijde.
Hans Jobse
